પિતૃ પક્ષ અથવા શ્રાદ્ધ પક્ષ આવતીકાલે 10 સપ્ટેમ્બર 2022થી શરૂ થઈ રહ્યો છે. તેની પૂર્ણાહુતિ 25 સપ્ટેમ્બરે સર્વ પિતૃ અમાસના રોજ થશે. શ્રાદ્ધ, તર્પણ અને પિંડદાન કાર્ય ભાદ્રપદ માસની પૂર્ણિમાના દિવસથી શરૂ થાય છે. શ્રાદ્ધ, તર્પણ અને પિંડ દાનમાં તફાવત છે અને તેમની પદ્ધતિઓ પણ અલગ છે.

જ્યોતિષ અને ધર્મમાં શ્રાદ્ધ વિશે કહેવામાં આવ્યું છે કે પિતૃઓ પ્રત્યે આદરભાવ રાખીને કરવામાં આવેલ મુક્તિ કર્મને શ્રાદ્ધ કહેવાય છે. જ્યારે તર્પણમાં પિતૃઓ, દેવતાઓ, ઋષિઓને તલ મિશ્રિત જળ ચઢાવીને તૃપ્ત કરવામાં આવે છે. બીજી બાજુ, પિંડ દાનને મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવાનો એક સરળ માર્ગ માનવામાં આવે છે. તેથી, બિહારમાં ગયા જીને પિંડ દાન અથવા તર્પણ માટે શ્રેષ્ઠ સ્થળ તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. જો કે હવે દેશના અનેક પવિત્ર સ્થળો પર પિંડ દાન, તર્પણનું કાર્ય કરવામાં આવી રહ્યું છે.

શ્રાદ્ધ અને તર્પણ વિધિ

શ્રાદ્ધ પક્ષ દરમિયાન પિતૃઓ માટે કરવામાં આવતી તમામ ક્રિયાઓ જમણા ખભા પર જનોઇ પહેરીને અને દક્ષિણ તરફ મુખ કરીને કરવામાં આવે છે. પિતૃઓનું ધ્યાન કરતી વખતે તર્પણ માટે કાળા તલ મિશ્રિત જળ ચઢાવવામાં આવે છે. શ્રાદ્ધમાં પિતૃઓને ભોજન અર્પણ કરતી વખતે પંચબલી બહાર કાઢવામાં આવે છે. એટલે કે ગાય, શ્વાન, કાગડા, દેવતાઓ અને કીડીઓ માટે ખોરાક બહાર કાઢવામાં આવે છે. આ રીતે ભોજન અને પાણી આપવાથી પિતૃઓની ભૂખ શાંત થાય છે. ધ્યાન રાખો કે શ્રાદ્ધનું ભોજન દૂધ, ચોખા, ખાંડ અને ઘીથી બનેલું હોય છે. ધ્યાન રાખો કે કુશના આસન પર બેસીને પંચબલી માટે ભોજન રાખો. આ પછી પૂર્વજોનું સ્મરણ કરતી વખતે આ મંત્રનો 3 વાર જાપ કરો.

ૐ દેવતાભ્યઃ પિતૃભ્યશ્ચ મહાયોગિભ્ય એવ ચ નમઃ ।

સ્વધાયૈ સ્વાહાયૈ નિત્ય મે ભવન્તુ તે.

આ પછી ત્રણ આહુતી આપો

અગ્ન્યા કાવ્યવાહનાય સ્વાહા

સોમય પિતૃ ભતે સ્વાહા

વૈ વસ્તવાય સ્વાહા

જો આમ કરવું શક્ય ન હોય તો પાણીના વાસણમાં કાળા તલ મૂકી દક્ષિણ દિશા તરફ મુખ કરીને તર્પણ કરો અને બ્રાહ્મણને ફળ અને મીઠાઈ ખવડાવીને દક્ષિણા આપો.

આ સ્થળો પિંડ દાન માટે પ્રખ્યાત છે

લોકો પિંડ દાન માટે મુખ્યત્વે ગયા જી અને હરિદ્વાર, ગંગાસાગર, જગન્નાથપુરી, કુરુક્ષેત્ર, ચિત્રકૂટ, પુષ્કર વગેરે જાય છે. અહીં જે બ્રાહ્મણો પિંડ દાનનું કામ કરે છે તેઓ નિયમ પ્રમાણે પિંડ બનાવે છે અને પિંડ દાન કરે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આવું કરવાથી પિતૃઓ માટે મોક્ષ પ્રાપ્તિ સરળ બની જાય છે.